در ادامه، مفهوم پلاک خودرو از اقیانوس‌ها گذر کرد و به آمریکا و نیویورک رسید. درواقع، نیویورک اولین ایالت آمریکا بود که استفاده از پلاک خودرو را در سال ۱۹۰۱ اجباری کرد. این کار، حرکت مشهوری در آن زمان شناخته شد و در ادامه بقیه ایالت‌ها نیز همین رویه را پیش گرفتند. پلاک‌های اولیه در آمریکا توسط خود مالک خودروها ساخته می‌شد و به‌جای طراحی، صرفاً روی کاربرد آن تمرکز داشتند.
در ادامه، با گسترش استفاده از انواع وسایل نقلیه، پلاک‌ها به‌جای اینکه صرفاً یک کاربرد داشته باشند، به شناساگرهای منحصربه‌فردی تبدیل شدند. به این شکل که هر ایالتی سعی کرد از پلاک برای نمایش هویت یکتای خود استفاده کند. طراحی ساده و کم‌رنگ‌تر در اوایل قرن بیستم، جای خودش را به رنگ‌های پرطراوت، اسلوگان‌های جذاب و نشانه‌های نمادین داد.
اگر امروز در سطح دنیا (نه ایران) به پلاک‌ها نگاه کنیم، می‌بینیم که پلاک‌ها بعضاً نقش مهمی در مسائل اجتماعی نیز ایفا می‌کنند. از افزایش آگاهی برای دلایل ابتلا به سرطان‌های رایج تا گرامیداشت کهنه‌‌سربازها، که باعث شده است هر پلاک به یک بیلبورد متحرک تبدیل شود.
تاریخچه پلاک خودرو در ایران
استفاده از پلاک در ایران حدود ربع قرن دیرتر از آمریکا و در سال ۱۹۲۶ (۱۳۰۵ شمسی) رواج پیدا کرد. دلیل آن هم تقریباً مشخص است؛ چون استفاده از وسایل نقلیه شخصی دیرتر در ایران مرسوم شد. در ابتدا هر خودرو دارای ۵ پلاک برای نمایش نام کارخانه، پلاک مالیات، آدرس مالک، نمره جلو و نمره عقب بود.
در ادامه و با ازدیاد خودروها، شکل پلاک تغییر کرد و در سال ۱۳۰۸ در پلاک‌ها شهر و عدد نوشته می‌شد. با افزایش خودرو و تلاش برای تولید پلاک منحصربه‌فرد، مسئولان وقت تصمیم به اضافه‌کردن یک حرف فارسی به پلاک گرفتند. به‌جای نام شهر نیز عددی دورقمی قرار دادند و پلاک‌های امروزی ایران تقریباً شکل گرفت.
سپس، در دهه ۱۳۷۰ پلاک‌های لیزری تولید شدند و هشت سال بعد تصمیم به یکسان‌سازی پلاک‌ها گرفته شد. نهایتاً در دهه ۱۳۸۰ پلاک‌های امروزی ایجاد شدند. ذات پلاک از شناسه خودرو به شناسه مالک تغییر کرد. به عبارت ساده‌تر، پلاک خودرو شخص‌محور شد. همان‌طور هم که امروز می‌بینیم، با فروش خودرو، مالک جدید موظف به تعویض پلاک و گرفتن پلاک جدید است.
ابعاد پلاک چیست؟
در سال ۱۹۵۷، طی توافقی جهانی بین خودروسازان، دولت‌ها و نهادهای استاندارد بین‌المللی، ۴ سایز استاندارد اصلی برای پلاک خودروها در جهان به رسمیت شناخته شد. این استانداردها به شرح زیر هستند:
- ابعاد ۵۲۰ در ۱۱۰ میلیمتر یا ۵۲۰ در ۱۲۰ میلیمتر: این اندازه عمدتاً در کشورهای اروپایی و همچنین در کشورهایی مانند کره شمالی و کره جنوبی استفاده می‌شود.
- ابعاد ۴۰۰ در ۱۳۰ میلیمتر: این استاندارد مختص کشورهای عضو پیمان مرکوسور (بازار مشترک کشورهای آمریکای جنوبی)، شامل برزیل، آرژانتین، اروگوئه و پاراگوئه است.
- ابعاد ۳۰۰ در ۱۵۰ میلیمتر: این سایز در آمریکای شمالی، آمریکای مرکزی، بخش‌هایی از آمریکای جنوبی، و همچنین در سوئیس، لیختن‌اشتاین و کشورهای حاشیه خلیج‌فارس رایج است.
- ابعاد ۳۷۲ در ۱۳۵ میلیمتر: این اندازه در استرالیا و کشورهای منطقه اقیانوس آرام به کار می‌رود.
در ایران، از سال ۲۰۰۵ (۱۳۸۳ شمسی) به بعد، اندازه پلاک خودروها به استاندارد اروپایی تغییر کرد. بنابراین، پلاک‌های فعلی در ایران با طول ۵۲۰ میلیمتر و عرض ۱۱۰ میلیمتر ساخته می‌شوند.
شماره‌گذاری پلاک خودرو براساس چیست؟
تا اینجا درباره اینکه پلاک چیست و چه تاریخچه‌ای دارد صحبت کردیم. حالا سراغ بررسی پلاک‌ها در ایران می‌رویم. شماره‌گذاری پلاک در ایران بر ۲ محور استوار است:
- نوع خودرو (شخصی، عمومی، انتظامی و…)؛
- محل سکونت مالک.
براساس نوع خودرو، رنگ، حرف و بعضاً ظاهر پلاک تغییر می‌کند. همچنین، به‌ازای هر شهر یا استان، اعداد خاصی استفاده می‌شود.
انواع پلاک چیست؟
در ایران پلاک‌های مختلفی داریم که به‌ازای نوع خودرو و کاربرد آن متفاوت است:
پلاک شخصی
در پلاک‌های شخصی از حروف ب، ج، د، س، ص، ط، ق، ل، م، ن، و، هـ، ی استفاده می‌شود. در انتهای پلاک نیز متناسب با محل سکونت مالک، عددی دورقمی ثبت می‌شود که بالای آن کلمه ایران نوشته شده است. این بیشترین پلاک استفاده‌شده در ایران محسوب می‌شود.
پلاک ویژه معلولان و جانبازان
این نوع پلاک‌ها به معلولان و جانبازان اجازه می‌دهد در محل پارک ویژه توقف کنند. به‌جای حرف در پلاک، از نماد ویلچر استفاده می‌شود. اما برای نمایش آن به‌شکل دیجیتال و در سامانه‌های مختلف مانند سامانه استعلام پلاک ماشین، تاکسی‌های اینترنتی و… از حرف ژ استفاده می‌شود.
پلاک‌های گذر موقت
خودروهایی که از خارج وارد کشور می‌شوند یا خودروهایی که از مناطق آزاد تجاری وارد جایی غیر از آن منطقه آزاد می‌شوند، پلاک گذر موقت دریافت می‌کنند. حرف استفاده‌شده در این نوع پلاک گ است و در سمت چپ آن، تاریخ استفاده از پلاک نیز مشخص می‌شود.
پلاک تاکسی
تا اینجا پس‌زمینه همه پلاک‌ها سفید بود. اما برای پلاک تاکسی زرد است و حروف استفاده‌شده در آن نیز حرف ت است. دو رقم انتهایی به‌جای محل سکونت مالک، مرتبط با کد منطقه‌ای استان‌ها (غیر از تهران) است.
پلاک عمومی
این پلاک مخصوص خودروهای حمل‌ونقل عمومی مانند تریلی، اتوبوس، مینی‌بوس و… است. همچنین، ظاهری شبیه به پلاک تاکسی دارد و از حرف ع در آن استفاده می‌شود.
پلاک نظامی
هر ارگان نظامی در ایران، پلاک مختص به خودش را دارد:
- خودروی نظامی: حرف پ، پس‌زمینه سبز؛
- خودروی سپاه: حرف ث و پس‌زمینه سبز؛
- خودروی وزارت دفاع: حرف ز و پس‌زمینه آبی؛
- خودروی ستاد کل فرماندهی نیروهای مسلح: حرف ف و پس‌زمینه آبی؛
- خودروی ارتش: حرف ش و پس‌زمینه کرم قهوه‌ای.
پلاک دولتی
خودروهایی که دولت مالک آن‌هاست نیز پلاکی با پس‌زمینه قرمز دارند و از حرف الف در آن‌ها استفاده می‌شود.
پلاک تاریخی
پلاک‌های تاریخی مخصوص خودروهای کلاسیک و قدیمی هستند که عموماً در موزه نگهداری می‌شوند. ظاهر این پلاک با پلاک‌های دیگر کاملاً متفاوت است. در سمت چپ آن، عکس یک بنای تاریخی ثبت شده است. کلمه تاریخی و یک عدد ۵رقمی نیز دیگر اجزای این پلاک‌ها هستند.
پلاک سیاسی
این خودروها که مخصوص استفاده سفارت‌هاست، ظاهر خاصی دارند. به‌جای حروف فارسی از حرف D برای دیپلمات‌ها و از حرف S برای خدمات سفارتخانه‌ها استفاده می‌شود.
این جدول پلاک ماشین‌ها به‌شکل خلاصه است:
| نوع خودرو | حرف |
| سواری‌های شخصی | ب، ج، د، س، ص، ط، ق، ل، م، ن، و، هـ، ی |
| ادارات و نهادهای دولتی | الف |
| پلیس (نیروی انتظامی) | پ |
| تاکسی‌ها | ت |
| سپاه پاسداران انقلاب اسلامی | ث |
| وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح | ز |
| معلولان و جانبازان (نماد ویلچر) | ژ |
| ارتش جمهوری اسلامی ایران | ش |
| خودروهای عمومی | ع |
| ستاد فرماندهی کل نیروهای مسلح | ف |
| ماشین‌آلات کشاورزی | ک |
| گذر موقت | گ |
| دیپلمات سفارتخانه‌ها | D |
| سرویس‌های سفارتخانه‌ها | S |
جدول پلاک ماشین شهرها
| استان | کد | استان | کد |
| تهران | ۱۱، ۲۲، ۳۳، ۴۴، ۵۵، ۶۶، ۷۷، ۸۸، ۹۹، ۱۰، ۲۰، ۴۰ | ||
| خراسان رضوی | ۱۲، ۳۲، ۴۲، ۳۶، ۷۴ | بوشهر | ۴۸، ۵۸ |
| اصفهان | ۱۳، ۲۳، ۴۳، ۵۳، ۶۷ | کردستان | ۵۱، ۶۱ |
| فارس | ۶۳، ۷۳، ۸۳، ۹۳ | یزد | ۵۴، ۶۴ |
| تهران و البرز | ۶۸، ۷۸، ۲۱، ۳۸، ۳۰ | گلستان | ۵۹، ۶۹ |
| مازندران | ۶۲، ۷۲، ۸۲، ۹۲ | چهارمحال و بختیاری | ۷۱، ۸۱ |
| خوزستان | ۱۴، ۲۴، ۳۴ | قزوین | ۷۹، ۸۹ |
| آذربایجان شرقی | ۱۵، ۲۵، ۳۵ | هرمزگان | ۸۴، ۹۴ |
| آذربایجان غربی | ۱۷، ۲۷، ۳۷ | سیستان و بلوچستان | ۸۵، ۹۵ |
| کرمان | ۴۵، ۶۵، ۷۵ | سمنان | ۸۶، ۹۶ |
| گیلان | ۴۶، ۵۶، ۷۶ | زنجان | ۸۷، ۹۷ |
| همدان | ۱۸، ۲۸ | قم | ۱۶ |
| کرمانشاه | ۱۹، ۲۹ | اردبیل | ۹۱ |
| لرستان | ۳۱، ۴۱ | کهگیلویه و بویراحمد | ۴۹ |
| خراسان شمالی | ۳۲، ۲۶ | ایلام | ۹۸ |
| خراسان جنوبی | ۳۲، ۵۲ | مرکزی | ۴۷، ۵۷ |
روش‌های استعلام پلاک چیست؟
تا اینجا به‌طور کامل درباره اینکه پلاک چیست بحث کردیم. در این بخش به ۳ روش استعلام پلاک فعال اشاره می‌کنیم:
- اتو ابزار: سرویس استعلام پلاک اتو ابزار امکان استعلام آنلاین پلاک خودرو را به‌صورت شبانه‌روزی فراهم می‌کند. برای استفاده از این سرویس، کافی است به سایت اتو ابزار مراجعه کنید، گزینه «پلاک فعال» را انتخاب کنید، کد ملی و شماره موبایل مالک را وارد کرده و هزینه تعیین‌شده را پرداخت کنید.
- سامانه سخا: با ثبت‌نام در سامانه سخا می‌توانید به بخش استعلام پلاک دست پیدا کنید.
- اپلیکیشن پلیس من: با نصب این اپلیکیشن روی گوشی هوشمند خود، می‌توانید از بخش لیست خدمات، خدمات راهور و سپس استعلام پلاک‌ها، پلاک فعال و فک‌شده را استعلام کنید.
سخن پایانی
در این مطلب درباره اینکه پلاک چیست صحبت کردیم. تاریخچه پلاک در ایران شاید زیاد صعود و فرود نداشته باشد، اما در جهان اشکال و طرح‌های متفاوتی به خود دیده و همچنان می‌بیند. باید به این موضوع هم اشاره کرد که اگر به دنبال استعلام پلاک خودرو هستید، می‌توانید از سرویس استعلام پلاک اتو ابزار استفاده کنید. در این سرویس می‌توانید از وضعیت تمامی پلاک‌های خودرویی که تاکنون به نامتان ثبت شده (چه فعال و در حال استفاده و چه غیرفعال و فک‌شده) است مطلع شوید.
