سه دسته پیامد رانندگی در حالت مستی
در ایران، به دلیل محدودیت‌های قانونی و فرهنگی، آمار رسمی دقیق در زمینه تصادفات رانندگی ناشی از مصرف نوشیدنی‌های الکی به‌ندرت منتشر می‌شود و ما هم نمی‌توانیم آماری ارائه دهیم. بااین‌حال، همه ما می‌دانیم که رانندگی تحت‌تأثیر الکل کار بسیار خطرناکی است و پیامدهایی دارد. در اینجا ۳ دسته از پیامدهای رانندگی در حالت مستی را مرور می‌کنیم.
دسته اول: پیامدهای فیزیکی رانندگی در حالت مستی
وقتی الکل وارد بدن می‌شود، پیامدهای فیزیکی متفاوتی را به وجود می‌آورد که بر توانایی رانندگی تأثیر می گذارد. ۴ پیامد و تأثیر الکل بر بدن از این قرارند:
- مشکلات بینایی: الکل می تواند دید را تار کند، باعث دوبینی شود و ممکن است تمرکز بینایی را مختل کند. دوبینی و تاردیدن بدترین اتفاقی است که ممکن است موقع رانندگی رخ دهد.
- مشکلات تمایز رنگ: پس از نوشیدن الکل، توانایی فرد در تشخیص رنگ‌ها، مانند رنگ علائم راهنمایی و رانندگی نصب‌شده در جاده، می‌تواند تحت‌تأثیر قرار بگیرد. این موضوع همراه با کاهش بینایی می‌تواند مشکلات زیادی به وجود بیاورد.
- مخدوش‌شدن قدرت تصمیم‌گیری و قضاوت: الکل روی بخشی از مغز که مربوط به قضاوت و تصمیم‌گیری است تأثیر می‌گذارد. به همین دلیل، رانندگی در حالت مستی برای راننده و عابران پیاده خطر ایجاد می‌کند.
- کندشدن واکنش‌ها: الکل می‌تواند توانایی شما در پردازش اطلاعات و واکنش‌نشان‌دادن در حین رانندگی را کاهش دهد.
دسته دوم: پیامدهای قانونی رانندگی در حال مستی (مجازات رانندگی در مستی)
رانندگی در حال مستی از تخلفات بسیار جدی محسوب می‌شود. شاید اگر بدانید که چه مجازات‌هایی برای راننده خاطی تعیین شده است، حواستان را بیشتر جمع کنید.
برای مقابله با این تخلف، قوانین راهنمایی و رانندگی جمهوری اسلامی ایران، ۸ نوع مجازات کیفری را در نظر گرفته است که آن‌ها را به زبان ساده توضیح می‌دهیم.
- مجازات حد شرعی: براساس قانون مجازات اسلامی، مصرف مشروبات الکلی جرم محسوب می‌شود و برای آن حد شرعی تعیین خواهد شد.
- مجازات تعزیری: بر اساس ماده ۷۱۸ قانون مجازات اسلامی، رانندگی در حال مستی جرم محسوب می‌شود و مجازات تعزیری در پی خواهد داشت. این مجازات رانندگی در مستی شامل موارد زیر است:
- حبس: حداقل مجازات حبس برای رانندگی در حالت مستی، ۲ ماه و حداکثر ۶ ماه است.
- جزای نقدی: حداقل جزای نقدی برای شرب خمر یک‌میلیون تومان و حداکثر ۱۰میلیون تومان است.
- شلاق: براساس مفاد قانون، علاوه بر حبس و جزای نقدی، قاضی می‌تواند راننده متخلف را به حداکثر ۷۴ ضربه شلاق محکوم کند.
میزان مجازات رانندگی در مستی براساس شدت مستی، میزان خسارت وارده و سوابق کیفری راننده متخلف تعیین خواهد شد.
علاوه بر مجازات کیفری، برای رانندگی در حال مستی مجازات اداری نیز تعیین شده است که عبارت‌اند از:
- ضبط گواهینامه: گواهینامه رانندگی فرد خاطی به‌مدت ۶ ماه ضبط خواهد شد.
- جریمه نقدی: برای رانندگی در حال مستی جریمه نقدی تعیین خواهد شد.
- امتیاز منفی: برای رانندگان وسایل نقلیه شخصی، ۱۰ نمره منفی و برای رانندگان وسایل نقلیه عمومی، ۲۰ نمره منفی در نظر گرفته می‌شود.
اگر تصادف در حالت مستی به فوت یا مصدومیت کسی منجر شود، پیامدهای قانونی بیشتری در پی خواهد داشت و مجازات رانندگی در مستی بیشتر خواهد بود.
شاید برایتان جالب باشد که بدانید مجازات رانندگی در مستی در کشورهای دیگر چیست. در جدول زیر مجازات درنظرگرفته‌شده در برخی کشورها را آورده‌ایم.
| کشور | حد مجاز الکل در خون (BAC) | پیامدهای قانونی |
| استرالیا | ۰.۰۵% | جریمه‌های مالی، تعلیق گواهینامه، و در برخی ایالت‌ها انتشار نام متخلفان در روزنامه‌ها به‌عنوان نوعی شرمساری عمومی |
| آلمان | ۰.۰۵% | جریمه‌های سنگین، تعلیق یا ابطال گواهینامه و در موارد شدید، حبس |
| ژاپن | ۰.۰۳% | جریمه‌های مالی بالا، حبس تا ۵ سال و کار اجباری |
| آفریقای جنوبی | ۰.۰۵% | جریمه‌های مالی، تعلیق گواهینامه و حبس تا ۶ سال |
| امارات‌متحده عربی | ۰.۰۰% | سیاست تحمل صفر، جریمه‌های سنگین، حبس و مصادره وسیله نقلیه |
| برزیل | ۰.۰۰% | سیاست تحمل صفر، جریمه‌های سنگین، تعلیق گواهینامه و حبس |
| انگلستان | ۰.۰۸% | جریمه‌های مالی، تعلیق گواهینامه و در موارد شدید، حبس |
| ایالات‌متحده آمریکا | ۰.۰۸% | جریمه‌های مالی، تعلیق یا ابطال گواهینامه، شرکت در برنامه‌های آموزشی و در موارد شدید، حبس |
| سوئد | ۰.۰۲% | جریمه‌های مالی، تعلیق گواهینامه و حبس |
| چین | ۰.۰۲% | جریمه‌های مالی، تعلیق گواهینامه و در موارد شدید، حبس |
| روسیه | ۰.۰۰% | سیاست تحمل صفر، جریمه‌های سنگین، تعلیق گواهینامه و حبس |
| هند | ۰.۰۳% | جریمه‌های مالی، تعلیق گواهینامه و در موارد شدید، حبس |
| کانادا | ۰.۰۸% | جریمه‌های مالی، تعلیق یا ابطال گواهینامه و در موارد شدید، حبس |
| نیوزیلند | ۰.۰۵% | جریمه‌های مالی، تعلیق گواهینامه و در موارد شدید، حبس |
| نروژ | ۰.۰۲% | جریمه‌های مالی، تعلیق گواهینامه و حبس |
| مکزیک | ۰.۰۸% | جریمه‌های مالی، تعلیق گواهینامه و در برخی مناطق، حبس |
| سنگاپور | ۰.۰۸% | جریمه‌های مالی سنگین، تعلیق گواهینامه و حبس |
| کره جنوبی | ۰.۰۵% | جریمه‌های مالی، تعلیق گواهینامه و حبس |
| ترکیه | ۰.۰۵% | جریمه‌های مالی، تعلیق گواهینامه و در موارد شدید، حبس |
| فرانسه | ۰.۰۵% | جریمه‌های مالی، تعلیق گواهینامه و در موارد شدید، حبس |
| ایتالیا | ۰.۰۵% | جریمه‌های مالی، تعلیق گواهینامه و در موارد شدید، حبس |
| اسپانیا | ۰.۰۵% | جریمه‌های مالی، تعلیق گواهینامه و در موارد شدید، حبس |
| پرتغال | ۰.۰۵% | جریمه‌های مالی، تعلیق گواهینامه و در موارد شدید، حبس |
| هلند | ۰.۰۵% | جریمه‌های مالی، تعلیق گواهینامه و در موارد شدید، حبس |
| بلژیک | ۰.۰۵% | جریمه‌های مالی، تعلیق گواهینامه و در موارد شدید، حبس |
| اتریش | ۰.۰۵% | جریمه‌های مالی، تعلیق گواهینامه و در موارد شدید، حبس |
| سوئیس | ۰.۰۵% | جریمه‌های مالی، تعلیق گواهینامه و در موارد شدید، حبس |
| دانمارک | ۰.۰۵% | جریمه‌های مالی، تعلیق گواهینامه و در موارد شدید، حبس |
| فنلاند | ۰.۰۵% | جریمه‌های مالی، تعلیق گواهینامه و در موارد شدید، حبس |
| لهستان | ۰.۰۲% | جریمه‌های مالی، تعلیق گواهینامه و حبس |
| چک | ۰.۰۰% | سیاست تحمل صفر، جریمه‌های سنگین، تعلیق گواهینامه و حبس |
| اسلواکی | ۰.۰۰% | سیاست تحمل صفر، جریمه‌های سنگین، تعلیق گواهینامه و حبس |
دسته سوم: پیامدهای اخلاقی و اجتماعی رانندگی در حالت مستی
علاوه بر پیامدهای قانونی که اثر بازدارندگی دارند، رانندگی در حالت مستی بر جامعه نیز تأثیراتی می‌گذارد. ۴ مورد از پیامدهای اخلاقی و اجتماعی رانندگی در حالت مستی عبارت‌اند از:
کم‌رنگ‌شدن قوانین و ایجاد بی‌اعتمادی
زیرپاگذاشتن قانون و بی‌توجهی به آن، علاوه بر ابعاد فردی، بُعد اجتماعی هم دارد. فرض کنید اگر کسی در حالت مستی، عابر پیاده را زیر بگیرد، واکنش اجتماعی این خواهد بود: «پس قانون چه‌کاره است؟!»
درواقع، رعایت‌نکردن قانون باعث کم‌شدن اعتماد مردم به آن می‌شود و در بلندمدت، نتیجه آن ایجاد هرج‌ومرج و بی‌قانونی است. به‌ویژه اگر پیامدهای قانونی و اجتماعی کافی برای این رفتار تعیین نشود.
ایجاد مشکلات روانی برای قربانیان و خانواده آن‌ها
فرقی نمی‌کند که علت تصادف چه باشد، به‌هرحال در این میان، اشخاصی آسیب می‌بینند. خانواده‌ها و قربانیان نه‌تنها دچار آسیب جسمی و مالی می‌شوند، بلکه پیامدهای روانی بلند‌مدتی مانند افسردگی، اضطراب و احساس بی‌عدالتی را تجربه می‌کنند.
احساس گناه و بروز مشکلات روانی برای راننده خاطی
نتیجه تصادف همیشه ضرر مالی نیست و گاهی در این میان شخص یا اشخاصی کشته می‌شوند یا برای همیشه سلامت خود را از دست می‌دهند. ممکن است احساس گناه شدید و عذاب‌وجدان تا آخر عمر همراه فرد خاطی باشد. گاهی این وضعیت آن‌ها را از جامعه و روابط اجتماعی دور می‌کند و به انزوا و حتی آسیب‌زدن به خود منجر می‌شود.
کم‌رنگ‌شدن ارزش‌های اخلاقی
رانندگی در حالت مستی، بی‌توجهی به اصول اخلاقی جامعه محسوب می‌شود. این رفتار نشانه بارز کمبود مسئولیت‌پذیری فردی و اجتماعی است.
مبلغ جریمه رانندگی در حالت مستی
رانندگی در حالت مستی یا در حالتی که روانگردان مصرف شده است جریمه نقدی ۵۰۰ هزار تومانی به همراه دارد و مجازات شرب خمر نیز ۸۰ ضربه شلاق است. از سوی دیگر، اگر راننده متخلف در حالت مستی پشت فرمان خودروی سواری باشد ۱۰ نمره منفی و اگر راننده خودروهای سنگین یا عمومی باشد ۲۰ نمره منفی رانندگی در حالت مستی را دریافت می‌کند.
لایحه دفاعیه رانندگی در حالت مستی
یکی از راه‌های کاهش پیامدهای حکم مجازات رانندگی در مستی، تنظیم لایحه دفاعیه رانندگی در حالت مستی توسط وکیل است. اگر تصادف یا خسارتی به هنگام رانندگی در حالت مستی رخ دهد که به خسارت مالی و جانی منجر شود علاوه بر جریمه راهنمایی و رانندگی ۵ سال حبس نیز برای راننده متخلف تعیین می‌شود. در این وضعیت ممکن است که استفاده از لایحه دفاعیه کمک‌کننده باشد.
حکم تصادف منجر به فوت در حالت مستی
چنانچه در تصادف رانندگی شخص ثالث فوت شود، بنا به حکم قانون مجازات اسلامی طبق ماده ۷۸ قتل غیرعمد رخ داده و قاضی می‌تواند متخلف را به ۱ تا ۵ سال حبس، تا بیش از دو سوم حداکثر مجازات قتل عمد و پرداخت دیه به اولیای دم محکوم کند.
چنانچه رانندگی در حالت مستی منجر به تصادف و فوت یک یا چند نفر شود، این عمل قتل غیرعمد تلقی شده و دادگاه با در نظر گرفتن وضعیت مستی حین رانندگی، فرد خاطی را مجازات خواهد کرد.
براساس قانون مجازات اسلامی، دادگاه می‌تواند مجازات را تا بیش از دو سوم حداکثر مجازات مقرر برای قتل غیرعمد تعیین کند. حداکثر مجازات حبس برای قتل غیرعمد ۲ سال است؛ اما دادگاه می‌تواند به دلیل مستی راننده در زمان وقوع حادثه، این مدت را تا ۵ سال افزایش دهد.
علاوه بر مجازات‌های فوق، در صورت مطالبه خانواده متوفی (اولیای دم)، پرداخت دیه نیز بر عهده راننده خواهد بود.
بیشتر بخوانید: گران‌ترین تخلفات رانندگی کدام‌اند؟ + جدول تخلفات
مدت زمان توقیف خودرو در حالت مستی
دیگر مجازات رانندگی در مستی توقیف خودرو است. در این شرایط پلیس راهنمایی و رانندگی خودروی شما را به مدت ۲۱ روز توقیف می‌کند و گواهینامه شخص تا ۶ ماه ضبط خواهد شد.
در تصادف با راننده مست مقصر کیست؟
اگر راننده مست باشد و تصادف کند پلیس راهنمایی و رانندگی و کارشناس فنی مقصر را مشخص می‌کنند اما راننده مست در هر صورت مشمول مجازات می‌شود و فرقی نمی‌کند که مجازات رانندگی در مستی برای اولین بار رخ داده یا تکرار مکررات بوده است.
قوانین پرداخت خسارت بیمه برای رانندگی در حالت مستی
با وجود اینکه بیمه‌ها معمولاً خسارات ناشی از رانندگی در حالت مستی را پوشش نمی‌دهند، طبق قانون و اعلام بیمه مرکزی (بند «ب» ماده ۱۵)، شرکت‌های بیمه موظف به پرداخت خسارت به تمام زیان‌دیدگان تصادف، حتی اگر راننده مقصر مست باشد، هستند.
با این حال، این پرداخت خسارت پایان کار نیست. بیمه پس از پرداخت خسارت، این حق را دارد که تمام یا بخشی از مبلغ پرداخت‌شده را از راننده مست بازپس بگیرد. روال بازپس‌گیری خسارت معمولاً به این صورت است که شرکت بیمه شرایط مالی راننده مقصر را در نظر می‌گیرد و ممکن است مبلغ خسارت را به صورت اقساطی از او دریافت کند.
در برخی موارد، بیمه برای دریافت خسارت از راننده مست، به مراجع قضایی مراجعه می‌کند و با تنظیم شکایت، خواستار بازپرداخت تمام یا بخشی از خسارت می‌شود.
در مورد خسارت واردشده به خودروی راننده مست نیز، شرکت بیمه ملزم به پرداخت خسارت است؛ زیرا بیمه شخص ثالث در اصل برای جبران خسارات وسیله نقلیه است و ارتباط مستقیمی با وضعیت هوشیاری راننده ندارد. اما، بیمه همچنان این حق را برای خود محفوظ می‌دارد که پس از پرداخت خسارت خودرو، برای بازپس‌گیری مبلغ از طریق مراجع قانونی اقدام کند.
راهکارهای ۹ کشور مختلف برای پیشگیری از رانندگی در حال مستی
در اکثر کشورهای جهان نوشیدن مشروبات الکلی جرم محسوب نمی‌شود، ولی برای رانندگی در حالت مستی قوانین سخت‌گیرانه تعیین می‌شود تا جلوی بروز تصادفات را بگیرند و آمار کشتگان و آسیب‌دیدگان را کمتر کنند. در این قسمت، راهکارهای ۹ کشور مختلف را به‌طور اجمالی مرور می‌کنیم.
- کانادا: در کانادا، بسیاری از استان‌ها برنامه‌های ایست‌های بازرسی مداوم دارند که به‌ویژه در تعطیلات یا شب‌های آخر هفته فعال هستند.
- چین: چین سیستم‌های تشخیص الکل در خودروها را طراحی می‌کند و توسعه می‌دهد که در صورت شناسایی الکل در تنفس راننده، خودرو به‌طور خودکار متوقف می‌شود.
- ژاپن: در ژاپن، قوانین رانندگی بسیار سخت‌گیرانه هستند. برای رانندگی تحت‌تأثیر الکل، راننده باید جریمه‌های سنگین بپردازد و گواهینامه او تعلیق خواهد شد. حتی ممکن است راننده خاطی به زندان بیفتد.
- فرانسه: فرانسه برنامه‌های آموزش عمومی تدارک می‌بیند تا خطرهای رانندگی در حال مستی را برای مخاطبان شرح دهند. همچنین، در بسیاری از بارها و رستوران‌ها، به رانندگان نوشیدنی‌های غیرالکلی رایگان می‌دهند.
- نروژ: در نروژ، سطح مجاز الکل در خون بسیار پایین است و مجازات‌های سنگینی برای رانندگان مست در نظر گرفته شده است. این کشور با راه‌اندازی کمپین‌های آگاهی‌بخشی گسترده تلاش می‌کند تا مردم را از خطرهای جدی رانندگی در حالت مستی آگاه سازد و عواقب آن را به جامعه نشان دهد.
- آلمان: در آلمان، رانندگی با سطح الکل بیش از ۰.۵درصد در خون برای رانندگان غیرقانونی است. همچنین، اگر راننده‌ای در حالت مستی تصادف کند یا رفتار پرخطر نشان دهد، ممکن است تا مدت‌ها اجازه رانندگی نداشته باشد و گواهینامه‌اش ضبط خواهد شد. در آلمان، بر مفهوم «راننده مسئول» در شبکه‌های اجتماعی تأکید می‌شود. افراد تشویق می‌شوند که در هر جمع یا مهمانی‌ای یک نفر را به‌عنوان راننده تعیین کنند تا هیچ‌کس در حالت مستی رانندگی نکند. همچنین، سیستم حمل‌ونقل عمومی در شب‌ها، به‌ویژه در مناطق شلوغ و محل‌های تفریحی، تقویت شده است تا افراد بتوانند بدون نیاز به رانندگی در حالت مستی، به خانه برگردند.
- سوئد: سوئد از سیستم‌های آموزشی در مدارس و رسانه‌ها استفاده می‌کند تا جوانان را از خطرهای رانندگی تحت‌تأثیر الکل آگاه کند. این کشور همچنین به‌طور منظم کمپین‌های آگاهی‌بخشی برگزار می‌کند.
- آمریکا: ایست‌های بازرسی به‌طور منظم در بسیاری از ایالت‌ها برای شناسایی و بازداشت رانندگان مست برقرار می‌شود. در برخی از ایالت‌ها، حتی ممکن است رانندگان در ایست‌های بازرسی موظف به انجام آزمایش تنفسی شوند. در نیویورک، افراد تشویق می‌شوند تا در صورت نوشیدن مشروبات الکی از تاکسی اینترنتی استفاده کنند.
- انگلستان: انگلستان با کمپین‌هایی مانند «Don’t Drink and Drive» آگاهی عمومی را افزایش می‌دهد و به رانندگان توصیه می‌کند که برای رفت‌وآمد از وسایل نقلیه عمومی یا تاکسی استفاده کنند.
جاده برای همه است!
رانندگی در حالت مستی عواقب جبران‌ناپذیری به دنبال دارد. هریک از ما مسئولیت داریم که با اجرای قوانین، جاده‌ها و اتوبان‌ها را برای عزیزانمان ایمن نگه داریم. از سوی دیگر، برای مقابله با پدیده رانندگی در حالت مستی، نیازمند رویکردی چندجانبه هستیم.
اما مجازات رانندگی در مستی علاوه بر جریمه نقدی، حکم شرب خمر داشته و پلیس خودرو را برای ۲۱ روز و گواهینامه شما را برای ۶ ماه ضبط می‌کند. البته این مجازات‌ها در صورت عدم بروز حادثه جانی در نظر گرفته می‌شوند.
