قلقگیری کلاچ
در این مرحله باید نقطه گزش کلاچ را پیدا کنیم و قلقگیری را انجام دهیم. برای این کار، پای خود را بهآرامی از روی کلاچ بالا بیاورید و به رفتار ماشین توجه کنید. معمولاً به نقطه گزش که برسید، لرزشی آرام در ماشین احساس میکنید. این یعنی که صفحات کلاچ در حال درگیرشدن هستند. بهیادسپردن این نقطه به شما در شروع حرکتی آرام و بدون ریپزدن و جلوپریدن خودرو کمک میکند.
شروع حرکت و کنترل ترمزدستی
نقطه گزش و درگیرشدن کلاچ را که پیدا کردید، باید روی شروع به حرکت خودرو و کنترل ترمز دستی تمرکز کنید. در ابتدا کلاچ را در همان نقطه گزش نگه دارید. سپس ضمن ثابتنگهداشتن وضعیت کلاچ، با دست راست ترمز دستی را بخوابانید و پای راست خود را از روی ترمز بردارید و آماده فشاردادن پدال گاز شوید.
در این لحظه، با پاییندادن ترمز دستی متوجه میشوید که خودرو کمکم در حال حرکت رو به جلو است. سپس باید پدال گاز را بهآرامی فشار دهید تا دور موتور افزایش پیدا کند و مانع ریپزدن ماشین شوید. این کار به تعادل هماهنگ بین پدالهای کلاچ و گاز نیاز دارد.
بیشتر بخوانید: روش های باز کردن در ماشین در صورت جاماندن کلید در آن
راهافتادن ماشین
خودرو که راه افتاد، بهتدریج پای چپ خود را از روی کلاچ رها کنید و همزمان با پای راست خود فشار ملایمی به پدال گاز وارد کنید. تعادل بین انجام همزمان این دو کار باعث حرکت نرم و روان و بدون ریپزدن میشود. رهاکردن سریع کلاچ بدون گاز کافی، به ریپزدن و اختلال در حرکت و البته تصادف در ترافیک منجر میشود. درمقابل، گازدادن بیش از حد بدون رهاکردن کلاچ نیز باعث ازبینرفتن صفحات کلاچ زودتر از موعدش میشود.
تعویض بین دندهها (رو به بالا)
قانون پایه در آموزش دنده ماشین و تعویض آن این است که برای افزایش سرعت باید به دندههای بالاتر و برای گرفتن قدرت بیشتر از موتور باید به دندههای پایینتر (دنده معکوس) رفت. برای مثال، برای بالارفتن از یک سربالایی یا رانندگی در سرعتهای پایین باید از دندههای پایین (یک یا دو) استفاده کرد. در اصل، دنده مشخص میکند که چقدر از نیروی موتور باید در دسترس باشد. دنده یک بیشترین نیرو و حداقل سرعت را فراهم میکند و در مقابل دنده ۵ کمترین نیرو ولی بیشترین سرعت. زمان تعویض دنده (رو به بالا) در جدول زیر آمده است:
|
تعویض دنده ماشین |
سرعت تقریبی (کیلومتر بر ساعت) |
دور موتور (دور در دقیقه) |
|
یک به دو |
۲۵ |
همیشه بین ۲۵۰۰ تا ۳۵۰۰ یا بهطور میانگین ۳۰۰۰ |
|
دو به سه |
۴۰ |
|
|
سه به چهار |
۶۰ |
|
|
چهار به پنج |
۸۰ |
با توجه به دور موتور و سرعت، به این شکل میتوانیم دنده را تعویض کنیم:
- با پای چپ، پدال کلاچ را بهآرامی فشار دهید و همزمان فشار روی پدال گاز را کم کنید تا دور موتور کاهش یابد.
- با دست خود، دستهدنده را بهصورت ملایم اما کنترلشده به دنده بعدی هدایت کنید.
- انتخاب دنده باید متناسب با سرعت فعلی و شرایط رانندگی باشد تا تعویض دنده ماشین بدون لرزش انجام شود.
- پس از جارفتن دنده، پدال کلاچ را بهآرامی رها کنید و همزمان فشار روی گاز را افزایش دهید تا افزایش سرعت، روان و تدریجی باشد. این روش باعث کاهش استهلاک در سیستم انتقال قدرت و راحتی بیشتر هنگام رانندگی میشود.
- هنگام کاهش سرعت یا توقف، باید دنده را پایین بیاورید (دنده معکوس)، که با همان مراحل ولی به ترتیب معکوس انجام میشود.
تعویض دنده ماشین (رو به پایین) و کاهش سرعت
هنگام کاهش سرعت، دور موتور ممکن است بسیار پایین بیاید. در این حالت، خودرو قدرت کافی نخواهد داشت و احتمال خاموششدن موتور وجود دارد. بهطور کلی، اختلاف دور موتور بین دندهها حدود ۱۰۰۰ دور در دقیقه است، اگرچه این مقدار بسته به نوع خودرو و دندهها میتواند متفاوت باشد. برای مثال، اگر در دنده سه با سرعت حدود ۴۰ کیلومتر بر ساعت و دور موتور ۱۵۰۰ رانندگی کنید، کاهش به دنده دو باعث میشود دور موتور به حدود ۲۸۰۰ برسد.
اگر در سرعت و دور موتور بالا در دنده پنج باشید و بهاشتباه دنده را به دنده دو ببرید، موتور ممکن است بیش از حد بالا بچرخد و به قطعات آسیب برساند. در زمان دندهمعکوس (کاهش دنده)، اجازه دهید دور موتور دنده فعلی به حدود ۱۰۰۰ تا ۱۵۰۰ برسد، سپس به دنده پایینتر تغییر دهید. برای کاهش سرعت تدریجی، باید بهترتیب دندهها را پایینتر ببرید. در هر مرحله از دندهمعکوس:
- پایتان را از روی پدال گاز بردارید.
- در صورت نیاز، از پدال ترمز استفاده کنید.
- پدال کلاچ را فشار دهید.
- دنده را به پایینتر تغییر دهید.
- کلاچ را بهآرامی رها کنید.
در جدول زیر زمان تعویض دنده رو به پایین آورده شده است:
|
تعویض دنده |
سرعت تقریبی (کیلومتر بر ساعت) |
دور موتور (دور در دقیقه) |
|
پنچ به چهار |
۶۵ |
۲۰۰۰ |
|
چهار به سه |
۴۵ |
۲۰۰۰ |
|
سه به دو |
۳۵ |
۲۰۰۰ |
|
دو به یک |
۱۵ |
۱۵۰۰ |
نکات و مراحل بالا در خودروهایی که دنده اتوماتیک دارند، تقریباً کاربردی ندارد. در این خودروها حالتهایی مانند رانندگی، پارک، خلاص و دنده عقب وجود دارد و کل روند تعویض دنده ماشین و دنده کشی را گیربکس اتوماتیک انجام میدهد. البته در بعضی از خودروهای دنده اتومات، امکان تعویض دستی وجود دارد تا راننده بتواند در برخی موارد مانند سراشیبیها، در صورت نیاز از آن استفاده کند.
بیشتر بخوانید: ترمیم شیشه ماشین + راهنمای گام به گام نحوه انجام آن
نکات مهم در تعویض دنده ماشین
برای تعویض دنده حرفه ای توجه به نکات زیر در مواقع خاص ضروری است:
- مسیرهای طولانی و صاف: اگر در جادهای طولانی و باز با سرعت ثابت حدوداً ۵۰ کیلومتر بر ساعت رانندگی میکنید، استفاده از دنده چهار مناسب است تا مصرف سوخت کمتر شود.
- نزدیکشدن به موانع: در هنگام مشاهده چراغ راهنما، خط عابر پیاده یا پیچ در مسیر، اگر به توقف کامل نیاز نیست، بهتر است در دنده سه بمانید تا کنترل و واکنش سریعتری داشته باشید.
- رانندگی در سربالایی: برای رانندگی در مسیرهای شیبدار، به دنده پایینتر نیاز دارید تا قدرت بیشتری از موتور دریافت کنید.
- رانندگی در سرازیری: هنگام پایینآمدن از سراشیبی، استفاده از دنده پایینتر کمک میکند تا سرعت را از طریق ترمز موتوری کنترل کنید و فشار زیادی به ترمزها وارد نشود.
اشتباههای رایج هنگام تعویض دنده ماشین
هنگام رانندگی با ماشینهای دستی، رانندگان در مواجهه با کلاچ و دنده معمولاً اشتباههای رایج زیر را مرتکب میشوند:
- دستگذاشتن دائمی روی لیور دنده: لیور یا همان دستهدنده ظاهر جالب و معمولاً گردی دارد. این ظاهر آدم را وسوسه میکند که دائماً هنگام رانندگی، بهعنوان تکیهگاه دستمان از آن استفاده کنیم. این کار در دراز مدت روی گیربکس فشار میآورد.
- فشاردادن کلاچ در هنگام توقف: در مواقعی که کاملاً ایستادهایم، مانند ترافیکهای سنگین، بهتر است بهجای نگهداشتن کلاچ، دنده را خلاص و کلاچ را رها کنیم. اگر ماشین در دنده بماند و کلاچ را نگه داریم، فشاری غیرضروری به بلبرینگ کلاچ وارد میشود و عمر آن کاهش مییابد.
- استفاده نادرست از کلاچ: هنگام شروع حرکت، کلاچ را مدت طولانی درگیر نگذارید. وقتی در سربالایی هستید، ماشین را با کلاچ و با دور موتور ملایم درجا نگه ندارید. این کار باعث ساییدگی بیش از حد دیسک و صفحهکلاچ میشود.
- رانندگی در دور موتور پایین: از رانندگی با دور موتور بسیار پایین که در آن موتور شروع به لرزش و کوبش زیاد میکند، خودداری کنید. این کار باعث آسیب به فلایویل (چرخ طیار) و تمام اجزای جعبهدنده میشود.
نتیجهگیری پایانی
مراحل تعویض دنده ماشین شاید در ابتدا و برای تازهکارها سخت به نظر برسد، اما با قلقگیری درست کلاچ و کسب تجربه کافی، از جایی به بعد، بهسادگی قابل انجام خواهد بود. اگرچه با ورود بیشتر خودروهای اتوماتیک، طرفداران رانندگی با خودروهای دستی رو به کاهش است، بااینحال از آنجا که امتحان رانندگی در ایران با خودروهای دستی گرفته میشود، آگاهی از نکات مربوط به تعویض دنده دستی میتواند به موفقیت در این آزمون و دریافت گواهینامه کمک شایانی کند.
